Rampjaar 1672 ~ Disaster year 1672

Geschiedenis als politiek.

Redeloos, radeloos en reddeloos. Het is ook werkelijk zo beleefd. Door deze kleine familie en door heel het land. Alleen al aan het opnieuw voelbaar maken van wat heel lang meer een historische mantra was dan historische werkelijkheid dankt dit boek zijn betekenis. Tegelijkertijd zet het de kleine natie met een groots verleden op haar plaats. Na zo'n kleine eeuw boven haar stand te hebben geleefd was het uit met de pret. Dat Nederland nog bestaat is welbeschouwd te danken aan de grootmachten die de koning van Frankrijk niet als heerser over de christenheid wensten. Hun steun en de waterlinie waren doorslaggevend in 1672. Onze geschiedenis zou ons bescheiden moeten maken in plaats van zelfvoldaan. Dat is de les van deze pijnlijk trefzekere geschiedschrijving, die bewijst dat het Rampjaar ten onrechte in de canon 'vergeten' is. Luc Panhuysen zou een lintje moeten krijgen in deze tijd van geroep om onbezonnen historische vaderlandsliefde.

Jos Palm

Bovenstaande heb ik van de website van het TV programma 'Andere tijden'.

Luc Panhuysen is de auteur van het boek 'Rampjaar', waar ik hier een vooraankondiging heb gedaan. Het behandelt de jaren 1672 en 1673 aan de hand van de correspondentie tussen vader en zoon van Rheede en hun moeder. Vader Godard Adriaan van Reede (schilderij boven) was een diplomaat die grotendeels (en met succes) de belangen van de Republiek in het buitenland behartigde. Ook bekostigde hij een eigen regiment (waarover later meer).

Zoon Godard, was indertijd militair in het Staatse leger, en moeder Margaretha bleef achter in Utrecht toen de Fransen binnenvielen. Ze vluchtte naar Amsterdam en moest meemaken hoe het voorvaderlijk kasteel en landgoed door de Fransen werd verwoest.

De bewaarde correspondentie geeft een goed beeld van de algemene gebeurtenissen, en ook een goed beeld van de elite uit die tijd, waarbij ik opmerk dat de familie van Reede achteraf gezien op het juiste pro-Oranje paard heeft gewed en redelijk ongeschonden door de oorlog is gekomen. De politieke en militaire gebeurtenissen komen goed naar voren en het boek is goed en vlot leesbaar.

Luc Panhuysen heeft ook meegewerkt aan uitzendingen van Andere Tijden en dat hij een positieve recensie krijgt is dan ook niet verwonderlijk. Andere Tijden is ook wel een leuk programma, maar is lang niet zo revolutionair als de voorgangers bij de VPRO. Ja mensen, geschiedenis is leuk maar het mag niet te diep gaan op TV, want het is allemaal uiteindelijk amusement.

Het is ook jammer dat Jos Palm zich niet meer verdiept had in de achtergronden van de Guerre d'Hollande, want anders had hij bovenstaand niet geschreven: de tijd van de onbezonnen vaderlandsliefde is na eigenlijk 1900 al lang voorbij in de geschiedsschrijving.

Het grote aantal boeken over 1672, vooral van lokale geschiedsschrijvers, bewijst de oprechte belangstelling voor het verleden, en Nederlanders zouden geen Nederlanders zijn, als het daarmee gewoon klaar was. Dat er opeens een Canon voor de Geschiedenis is, lijkt mij een goede zaak. Dit heeft helemaal niets met vaderlandsliefde te maken maar met een goede algemene ontwikkeling. Dat er een politieke partij is met de naam Trots op Nederland en dat de PVV vóór de canon is, wil nog niet zeggen dat die canon slecht is. En Wouter Bos heeft het over 'gepast nationalisme', dus zo'n vaart loopt het ook allemaal niet.

Met een goede algemene ontwikkeling had Stam geweten dat het succes van 1672 te wijten was aan de arrogantie van Lodewijk XIV zelf, de Waterlinie, de halstarrigheid van de Hollandse havikken (uit eigen belang), en het succes op zee. Dat buitenland dan? Engeland hoorde bij Frankrijk en trok zich pas in 1673 terug, Keulen en Munster liepen stuk op de Fries-Groningse waterlinie, Zweden liep stuk op Denemarken en de steun uit Brandenburg kwam veel te laat. En als Stam echt goed ontwikkeld was geweest, dan had hij geweten dat de Republiek zelf lang een grootmacht was.

En ja, dat heeft geld gekost. Heel veel geld, maar dat gold ook voor Frankrijk, Engeland en Brandenburg, die net als de Republiek boven hun stand leefden. Hoe dat afliep is iets voor een nieuw weblog. Maar goed, 1672 was ondanks de blunders, fouten en kuiperijen, niet een dieptepunt maar eigenlijk een hoogtepunt. Of je daar trots op moet zijn, laat ik liever aan de lezer over.

~~

History as Politics.

The words ’radeloos, redeloos en reddeloos’ rhyme in Dutch. The mean ‘not knowing what to do’, ‘not knowing what to say’, and ‘without hope’. People really lived by these words. By this small family but also across the land. The books owns his meaning not just by the above three words, which are linked to 1672 like a mantra, without any real historic ground but by giving a real feel to the period. It also puts a small nation into his right place. After living above it’s capabilities for over a 100 years, the fun was over. The existence of the Netherlands can basically be explained by the fact that the Grand Powers of the day, didn’t want France to rule over the Christian World. Their support and the Waterdefense line were decisive in 1672. Our national history should make us modest, in stead of arrogant.
This lesson can be taken from the painful accurate histography that proves that the disaster year has been unjustly forgotten in the Dutch Hisory canon. Luc Panhuysen should receive a decoration for that, in this time of thoughtless patriotism.
Jos Palm

The above text is taken from the website of the Dutch TV show ‘Andere Tijden’.
Luc Panhuysen is the author of the book ‘Rampjaar’, which I mentioned earlier on here. It deals with the years 1672 and 1673, using the private correspondence of the van Reede family. Father Godard Adriaan van Reede was a diplomat who stayed mainly abroad working with succes for the Dutch Republic. He also founded his own regiment (later a bit more about this).
His son Godard (later Count Athlone, and it’s his picture by Ter Borch you see), was a soldier in the States’ Army and mother Margarethe was in Utrecht when the French invaded. She fled to Amsterdam and she had to endure the destruction of the family castle and lands by the French.
The correspondence gives a good picture of the general facts and also a good picture of the elite of the period, and I note that the van Reedes made a bet on the right (Orange) horse and rather well relatively survived the french occupation. Politics and military affairs are well documented in the book and it’s a good and fast read.
Luc Panhuysen also collaborated on ‘Andere Tijden’, so it’s not remarkable that the review is positive.
‘Andere Tijden’ is a nice programme, but not as revolutionary as it’s predecessors on VPRO television. Yes folks, history is fun but it shouldn’t be difficult because everything on TV is - and remains entertainment.
It’s unfortunate that mr Palm hasn’t done his reading on the Guerre d’Hollande, otherwise his review would be a different one: the times of arrogant patriotism in histography have been long ago.

The great numder of books on 1672, especially by local historians, show a true and genuine interest in the past and Dutchmen wouldn’t be Dutchman, - that’s just it.

We are too down to earth to start waving flags and hit the streets because of this. The Canon of History, a list of notable facts and persons to be used as an educational tool, looks like a good idea to me. This has nothing to do with patriotism but with basic general knowledge and education. The fact that we have a political party called ‘Proud of the Netherlands’ and the Geert Wilders phenomena, who seem to be in favour of the Canon, doesn’t mean te Canon is bad. And Minster of Finance Wouter Bos just talks sense with his appeal for ‘moderate nationalism’, so things aren’t that bad.
If mr Stam was properly educated, he knew that the succes of surviving 1672 was caused by the arrogance of Louis XIV, the water-defense line, the stubbornness of the Holland war hawks and succes on sea. And that abroad bit? England was allied with Frabce up to 1673 and was defeated on sea. Cologne and Munster got stuck on the Frisian-Groningen water defense line, Sweden took the Danish tiger by the tail and Brandenburg basically did nothing at first. If Stam was really educated he knew that the Dutch Republic was in fact one of the Great Powers.

And yes, that took a lot of money.Lots of money, just like in France, England and Brandenburg, who lived above their capabilities, just like the Republic. How that ended, is something for a new blog.
Anyway, 1672 was despite its blunders, mistakes, political intrigue not a low but a high. I leave it up to the reader of this blog to be proud of this.