Onze Italiaanse vrienden van Naran hebben hun regelset getest, en daar zijn hier en hier foto's van te vinden.
~~
Our Italian friends of Naran, have tested their ruleset in a battle between the French and the Savoyans. More pics here and here.
Voor scenery voor de wargamestafel zijn we nu niet meer afhandelijk van Hovels, want het Nederlandse (staat wel 'Made in China' op...) bedrijf Luville heeft een paar leuke huisjes in porcelein uitgebracht. In de aanbieding bij de lokale Tuinland. Bouwmarkten, eurowinkels en sommige potten- en pannenverkopers hebben ze ook.
The St-Nicolas celebrations still have to come,but most building markets, pound/euro/$ shops and warehouses are already selling X-mass stuff like resin or porcelain houses, which can be useful on the wargames table, the pic is a house from the dutch brand LuVille.
Uit de Opregte Haarlemmer Courant:
#6730117,1 Werdt hier mede al de Militaire hooge en lage Officieren bekent gemaeckt, dat een seecker Karel (by Capiteyn Mum den 13 Ianuary in Haerlem dienst hebbende genomen, seggende Ruyter gheweest te zijn, en van Eswyler, in 't Landt van Gulick, genaemt, na sijn seggen: Jan Adams, langh geset van Persoon met langh swart Hair, hebbende een graeuwe Rock aen met roode Opslagen, die al half sleet is, een geele brede Buffels Draegbant, een roode Hemtrock, die voor aen de Mouwen al begint te breecken, groove witte gebreyde Koussen) met een groote divery is gepleegt te hebben is deurgegaen: die den selven vint, laete hem apprehenderen, ende aen den voorsz. Capiteyn bekent maecken tot Haerlem, ende sal den Aenbrenger 10 Ducatons hebben; soo deselve dienst genomen heeft, belooft de voornoemde Capiteyn twee vaste Karels in de plaets te geven.
Een advertentie uit 1673. Er wordt dus ene Karel beschreven in een grauwe jas met rode omslagen, een rood hemd of vest, een gele leren draagriem en witte gebreide kousen. Dit lijkt me een uniform beschrijving. Maar van welk regiment? Ik heb contact gezocht met een van de onderzoekers (die zich nu met Jacob Weyerman bezig houdt) en de originele tekst ligt waarschijnlijk nog op film in Leiden. De heer Joop van Campen wees mij voor wat betreft kapitein Mum op het volgende:
De Momm of Mumm’s komen uit een oud Duits geslacht met een aantal verschillende vertakkingen.
Mogelijk moeten we deze Mum zoeken in de Rode Toren- en Schwarzensteinerliniën.
In de 5e generatie:
Bernhard Mumm van Schwarzenstein, Heer tot Driel en Altendorf, ritmeester in Staatse dienst in 1649, overleden 1674. Reeds jong trad hij in dienst van Prins Maurits van Oranje, daarna diende hij onder Prins Frederik Hendrik en Prins Willem II, en klom weldra op tot ritmeester en commandant van de lijfgarde te paard. Hij was vier keer gehuwd.
Uit zijn 4e huwelijk:
onstantijn Gerard Mumm van Schwarzenstein, vaandrig in Staatse dienst. Waarschijnlijk is hij als jonker Mom, gewond geraakt bij de bestorming van Coevorden, dat bezet werd door de troepen van de Bissschop van Munster, Bernhard van Galen, ook bekend als “Bommend Berend”
Zijn ouderen hafbroer uit het 1ste huwelijk was:
Godard Mumm, kapitein in Staatse dienst, die in het rampjaar 1672 Zwartsluis bezet hield, maar moest zich onder druk van de vijand terugtrekken, ten einde zich met het gros van het leger dat onder de luitenant-generaal Carl Rabenhaupt, Baron van Sucha voor Coevorden lag.
Bron: Heraldische Bibliotheek (10-1883).
Aha! Een garde cavalerist, probleem alleen is dat die een blauw uniform hadden (volgens Belaubre) en geen grijs uniform. Enig idee beste lezer?
~~
Another ad from the Opregte Haarlemmer Courant, from the year 1673:
'Its is made known to all high and low ranking officers, that a certain 'Karel' (Carl, Charles), who took service with the company of Captain Mum in Haarlem on January 13th, and who claimed to be a horseman, from Esweyler, from the county of Gulick, named Jan Adams (?), a long man with long black hair, dressed in a grey overcoat, with red cuffs, and a red shirt, that has some wear on it, a yellow leather band, white woollen socks, who after committing the terrible crime of stealing has ran off. All those who find him, should apprehend him and take him to the afore mentioned captain in Haarlem, where a reward of 10 ducatons shall be given. If he has taken service he will be given two Karels.'(?)
It looks like Karel took service, got his money and ran off. Interesting is the description of Karel's clothing. It looks like a uniform but of which regiment? Thanks to mr Joop van Campen, we have a candidate: Cpt. Mum could be Cpt Mumm van Schwarzenstein, a captain of the (Horse) Garde Regiment. The problem is, they had blue uniforms, not grey ones! Any ideas?
'Naarmate de door kranten, radio en televisie op ons afkomende informatie verwarder en onoverzichtelijker wordt, neemt onze behoefte aan inzicht en overzichtelijkheid in onze naaste opmgeving toe. Hieraan is de opbloei te danken van studie over de
geschiedenis der kleine samenlevingskringen, waarin wij leven. Zoewel provinciaal als lokaal is het aantal studies verrassend groot en met name bij de lokale studies zijn de amateurs onder de auteurs verreweg in de meerderheid.'
Deze tekst vond ik zowel in het boek over de Langakkerschans, als in het boek over Bourtange, en ze komen van Dr Gerrit Overdiep (Leysin, Zwitserland 1919, Groningen 1998).
Overdiep was nogal een type. (Op zijn Gronings: it was mie 'n aine). Ik heb hem zelf niet meegemaakt, maar een collega van mij werd getracteerd op zijn familiegeschiedenis uit de 17e eeuw toen hij voor zijn beediging te laat kwam en er werden in de bibliotheek van de Rechtbank steeds meer geschiedenisboeken aangetroffen. Ook bleken oud-verzetsmensen op lagere straffen te kunnen rekenen met hem als politierechter.
Hij had de reputatie een conservatief jurist te zijn als President van de Rechtbank in Groningen maar in de praktijk bleek dat nogal mee te vallen. Wat veel interessanter is, is zijn inzet voor de lokale geschiedenis, hij was onder meer betrokken bij de reconstructie van het Fort Bourtange.
Veel meer smakelijke verhalen over hem en andere leuke dingen in het liber amicorum 'Ere Saluut, opstellen voor mr G. Overdiep', onder redactie van J.W. Boersma. waaronder een artikel van H.R. Reinders over vestingbouwkunde en het werk van Petrus van Schooten (met mooie literatuurlijst.
~~
The above pic is from the book 'Ere Saluut, opstellen voor mr G. Overdiep', a liber amicorum, for Dr Gerrit Overdiep, former President of the Court in Groningen and one of the persons behind the reconstruction of the fortress of Bourtange.
He inspired a lot of people to publish on local history (like the books on Bourtange and Nieuweschans) and wrote an excellent book on the early days of the 80-years war in the North of the Netherlands. A very remarkable man, conservative as a judge (at least he had the reputation he was), inspiring and an expert on local history. The book is very good as well, with articles on Overdiep's carreer as a jurist, archeology, conservation of museum pieces, and the art of fortification.
Nog twee prenten uit het boek van Dreiskamper. De eerste Lodewijk bij Utrecht, de tweede Willem III, bij Bonn.
~~
Two plates from the Dreiskamper book, showing Louis at Utrecht and the second William at Bonn.
Aan de Oude Hollandse Waterlinie lag bij Bodegraven op een zwakke plek het Fort Wierickerschans, waarvan boven een oude ansicht en onder een luchtfoto. Meer over de schans hier.
As part of the Water Defense line, in 1673 the above fortress of Wierickerschans, was build, first pic an old postcard, second a birds-eye view. More here. The Water Defense Line is now discovered as a major tourist attraction, with festivals, promotions and books.
Eveneens uit de OHC:
'Daer werdt een fraeye blaeuwe Laeckense Rock vermist, geboort met een breet fijn Silver Galon, en met roode Chargie gevoert, oock op verscheyde plaetsen met Kogels doorschoten, die seecker Capiteyn van een Fransman, in de Battailje ven Seneff doodt geschooten zijnde, verkregen hadde: wie sulck een Rock ter handen gekomen ofte gekocht heeft, die gelieve deselve te brengen tot Antwerpen, ten Huyse van Guilliaem Kempenaer, tot Dominicus Port, Hospes in de drie Princen, aen het Bosch, sal een goede Vereeringe genieten.
~~
Also from the OHC newspaper, from 1674 the following ad:
'There is missing a very nice blue coat, whith a broad silver lining, and lined with 'chargie' (?), also with holes in it made by bullets, with certainty belonging to a French captain, shot at Seneffe. Anyone who has aquired or bought such a coat, please bring it to Antwerp, to the house of Guilliaem Kempenaer, in the Dominicus Port, Landlord in 'de drie Princen', near het Bosch, and will aquire a fitting reward.
Uit de Oprechte Haarlemmer Courant van 1674:
Also eenen Bernard Herman Rutgert van Solingen; gebooren uyt Silesien in de Lauwsnitz, Capit: onder het Regiment van den Heere Baron van Horn, laetst geresideert hebbende tot Leyden, op den sevenden Martii voorleden des avonts, tusschen 10 en half elf uren, seer moordadelijck omgebracht heeft den Persoon van Aerlof Gustaef Wolfzhagen. Capit: Luytenant van 't gemelde Regiment, ende vervolgens aenstonts is geretireert; soo hebben mits desen de Heeren van den Gerechte der Stadt Leyden voornoemt wel willen beloven aen den genen, die de gemelde Capit: van Solingen (zijnde kort ende geset van Persoon, vol Pokdalen, geel van Aengesicht, hebbende somwijlen een blonte Paruyck op; ende kort grauw-achtig Hair, vermengt met gryse Hairen, blauwe Oogen ende dick van Lippen, gemeenlick gekleet met een licht grauwe coleurde Rock met Bont gevoert, ende onder deselve een Leere Camesol ende Broeck met grauwe gebreyde Koussen, sprekende grof Hoogduyts, hebbende een Knecht met roode Levrey met witte Baey gevoert ende hangende Mouwen) aen de Justitie, 't zy hier of elders, weet aen te brengen, sulckx dat hy in Hechtenis geraecke, een Premie van 100 silvere Ducatons, ende sal desselfs Naem werden gesecreteert.
Dus op 7 maart 1674 hebben de beide heren waarschijnlijk geduelleerd en meneer van Solingen wordt sindsdien gezocht. Ik vond twee regimenten Hoorn (etc) die van toepassing zouden kunnen zijn: die van Willem Adriaan Graaf van Horne, en die van Carel Christoffel Baron van Horn. Als de schrijver de adellijke titels goed heeft gehad zou het dus het laatste regiment kunnen zijn. Bijzonder gekleed was de beste meneer van Solingen: een licht grijze rok met bont, daaronder een leren hemd en een broek met grijze kousen. Zijn dienaar had een rode jas met witte baai gevoerd.
~~
From the Haarlem newspaper 'De Oprechte ('the one with a licence') Haarlemmer Courant',
'A certain Captain Bernard Herman Rutgert van Solingen, born in Silesia in the Lauwsnitz, in the Regiment of Baron van Horn, last known residence in Leyden, in the evening of the 7th of March has killed between 10.00 and 10.30 in the evening, Aerlof Gustaef Wolfzhagen Captain-Leuitenant of the said Regiment, and has fled afterwards. Therefore, the Lords-Magistrates of the city of Leyden, promise those who can bring to justice said van Solingen, (a small and rather fat person, with pocks, of yellowish complexion, sometimes wearing a blond wig, short gray and grayish hair, blue eyes and thick lips, usually dressed in a grey coat, lined with fur, with a leather shirt under it, and a pant and grey socks, speaking a coarse high-german, having a servant wearing a red jacket, lined with white 'baai', and hanging cuffs, so that he can be arrested, for a reward of 100 silver ducatons, and his name will be kept secret.'
I think the two gentlemen were duelling - which ended fatally for one of them. The regiment is probably the one of Carel Christoffel Baron van Horn, (if the writer has all the noble titles right of course). Nice piece of uniform though.
Een van de vele pamfletten over Zwammerdam, deze uit 1673, hier op google boek te vinden.
~~
One of the many pamphlets on Zwammerdam, this one of 1673, found on google books here.
In december 1672 lukte het de Franse troepen over de bevroren waterlinie Holland binnen te vallen. Na te zijn tegengehouden verlieten ze via de dorpen Zwammerdam en Bodegraven het Hollandse grondgebied, daarij vermelde dorpen in de as leggende. Slechte publiciteit. Mooie plaatjes op de site van het Rijksmuseum.
~~
In december 1672, French troops managed to cross teh frozen water defense line in the province of Holland. They were beaten back but managed to reduce several village to ashes, like Zwammerdam and Bodegraven. Bad publicity for the French, historians are still debating about the amount of damage the French did, but it was considerable. It also resulted in a lot of anti-french pamphlets, which you can find on the site of the Rijskmuseum.
In 1998 verscheen Petra Dreiskämper's boekje 'redeloos, radeloos, reddeloos. De geschiedenis van het rampjaar 1672.' Leuk boekje, niet erg diepgaand maar redelijk compleet. Ook de afbeeldingen zijn wel grappig.
De eerste plaat gaat over het beleg van Groningen, maar is geschilderd in de negentiende eeuw door K.F. Bombled. Het schilderij schijnt in het Amsterdams historisch museum te hangen, maar ik zie het niet terug op hun website.
De tweede plaat komt uit de Atlas van Stolk en is een Franse prent over de veroveringen van de Fransen in de Republiek. De Atlas van Stolk is helaas nogal karig met grote afbeeldingen dus ik ben blij dat ik hem uit het boek kon halen.
~~
Redeloos, radeloos, reddeloos. De geschiedenis van het rampjaar 1672.', in english 'Without reason, hope or salvation' (It rhymes better in dutch), history of disaster year 1672, is a small book by Petra Dreiskämper from 1998. A basic book, a good read and it has nice pics, like the first one: a 19th century painting of the siege of Groningen in 1672 by K.F. Bombled, and the second one is a french plate from the Atlas van Stolk, showing the victorious french and the sick Republic. The Atlas van Stolk is a picture and atlas collection started by mr Van Stolk which is only part online.
Toch wel een beetje zuur dat de beste informatie over de Groningse troepen in 1672 geschreven zijn in het kader van een boek over Friesland! Op deze plek had ik al het werk van van Dam van Isselt gememoreerd, en deze verzocht aan de toenmalige rijksarchivaris van Groningen, Dr H.A. Poelman, om een overzicht van de troepen in Groningen. Zijn reactie is op pp. 261 e.v. gepubliceerd en hier weer neergezet.
~~
Earlier, I mentioned the book of Mr van Dam van Isselt on the defense of Friesland in 1672. A bit strange is the fact that the best info on troops in Groningen can be found here as well. I have republished the relevant pages, and as a summary I'll take some highlights:
Most of the troops repartitioned on Groningen (regiments Clant en Broersema infantry and the regiment cavalry Prins Georg Frederik van Nassau), were drafted into the field army. Around 4 companies of the the old regiments remained. Also there remained: Ten companies set up in march 1671 and 9 new companies set up in spring 1672 (I am not quite sure which one of these would become Reg Rabenhaupt I)), 5 new companies of cavalry, some Frisian companies.
Before the siege of the town of Groningen the number of regular troops is raised by the presence of the Holstein Regiment, Königsmarck Regiment ans some (three companies) dragoons. The total strenght might be around 3000 regular troops. These troops were divided on the tyown and the fortresses around it. During the siege these troops were augmented with the regiment Jorman from Holland. After the siege Reg Jorman and Holstein return to Holland, but regiments Clant and Broersema could be filled with returning troops from those regiments.
In 1673 the troops in the north were strenghted by Reg. Aquila and Bampfield. It's not clear if the '10th man' a sort of elevee en masse was effectuated outside the town of Groningen. I am also missing the Stadholders Guard, a company of around 150 men.
Ook het Rijksmuseum heeft een collectie vaandels, waarvan een aantal via de website te bekijken zijn. Er zijn er echter nog veel meer en dat vind je in het boek van drs. Marijke van den Brandhof: "Vlaggen, vaandels & standaarden van het Rijksmuseum te Amsterdam".
~~
The Rijksmuseum has a collection of flags as well, like this captured Swedish one from 1658. Lots more in the book of drs. Marijke van den Brandhof: "Vlaggen, vaandels & standaarden van het Rijksmuseum te Amsterdam", which is on my reading table.
Bovenstaand plaatje komt uit een artikel uit Groniek, het (oorspronkelijk studenten) blad van Geschiedenis Instituut van de RUG.
Het volledige artikel is hier te vinden, en behandelt onder meer de 'vaderlandse geschiedenis' en hoe boekjes van Louwerse daarbij kon helpen. Alleen in het Nederlands. Het boek van Louwerse is dus een boekje voor schooljongens zonder enige historische waarde.
~~
The pic comes from an article form the magazine Groniek, from the History Institute of the Groningen University, and deals with patriotism and the role of history books for kids, like the book depicted in the pic by Louwerse.
Full article is here, dutch only. If you look in the archives you can find some nice articles on William III in english.
Mooie plaat van Hoynck van Papendrecht van de site van het Legermuseum. Het gaat hier om regiment van Essen van Vanenburg, wat in 1674 als Regiment van Ingen Nie/ulant bij Grave aanwezig was.
~
Nice pic from the artist Hoynck van Papendrecht from the site of the dutch army museum. It represents a soldier (?) form regiment van Essen in 1691, which took part in the siege of Grave in 1674 as regiment van Ingen Nielant.
En nog een, ditmaal van een kaart van de Stad uit 1652. Meer kaarten vind je hier natuurlijk.
~~
And another one, this time from the year 1652. More maps of the town of Groningen can be found here.
Twee plaatjes uit het boek van Theissen met betrekking tot de bedekte weg van Groningen, dat wil zeggen de beschutte weg rond de vesting die gebruikt werd als verbindingsweg en verzamelpaats voor uitvallen.
~~
Two pics of the 'Chemin Couvert', the road around a fortress used for communication and rally points, of the city of Groningen around 1672. From Theissen's book.
De collectie van het Legermuseum blijft verbazen (in positieve zin). Bovenstaand plaatje is een prent met daarop buitgemaakte Franse vaandels. Wat ik opvallend vind is toch wel de grote overeenkomst met Nederlandse symbolen en kenmerken, zoals de vlammen en de gepansterde arm.
~~
Another great find from the collection of the Dutch Armt Museum, this time a plate od captured French flags. Note the similarities with dutch symbols like the armoured arm and the 'flames' on the colours.
In oktober 1972 (zevende jaargang, nummer 4) verscheen in de kwartaalperiodiek van de vereniging Mars et Historia een artikel van kolonel Bottema, over vaandels van het Staatse Leger. Voor zover ik weet, is dit een van de eerste artikelen die over de vaandels zijn geschreven, en zeker één van de eerste artikelen in het Nederlands over de periode 1600-1700.
Het tweede artikel verscheen in de kwartaalperiodiek van oktober 1973, achtste jaargang nummer 4, waarbij abusievelijk als auteur de heer J.K.M. (!) Bottema wordt vermeld.
Een goede reden om dit artikel weer eens onder de aandacht te brengen en als vergelijkingsmateriaal te gebruiken voor latere werken. Afbeeldingen van de meeste vaandels zijn nu ook op de site van het Legermuseum te vinden, al is dat wat lastig zoeken. Er zijn ook verschillen met het Legermuseum aan te wijzen, zoals met betrekking tot de vaandels Aylva en Schwartzenberg. Het is jammer dat we de heer Bottema niet meer om zijn commentaar kunnen vragen.
Met toestemming van de redactie en bestuur van Mars et Historia plaats ik een engelse vertaling van dit artikel op dit weblog. Ik heb ook enige noten toegevoegd, in eerste instantie voor mijzelf, maar ook voor degenen die buiten de militaire terminologie staan. Mijn dank gaat uit naar de heer J.A.C. Bartels van Mars et Histora voor de toestemming, en Ralpheus van het WarsofLouisQuatorze weblog, en Mats Elzinga voor de hulp bij het vertalen. Het originele artikel is natuurlijk op de website van H&M te vinden, onder ‘kwartaalperiodiek’.
~~
In October 1972, (year seven, nr 4) in the quarterly magazine of the Society Mars et Historia, an article by Colonel Bottema was published on colours of the States’Army. As far as I know this is one of the first articles on this subject, and certainly one of the first in Dutch on the 1600-1700 period.
A second article appeared in the magazine of October 1973, year 8 number 4, in which erroneously J.K.M. (!) Bottema is credited as the author.
A good reason to bring this article under the attention of a greater audience and to use it as a reference for other articles and books. Most of the pictures mentioned can now be found on the website of the Dutch Army Museum, although a bit difficult to find. Do note the differences with the Army museum on the flags of Aylva and Schwartzenberg. How unfortunate it is, we can’t discuss these points with mr Bottema.
The editors and board of Mars et Historia, kindly gave permission to translate this article in English. I have added several notes (the numbers you see in ther text), initially for my own use, but maybe of use to the reader not quite used to military terminology or this period of time. Unfortunatly the numbers don't show up quite as well as on my word processor.
I’d like to thank mr J.A.C. Bartels of Mars et Historia, and Ralpheus of the WarsofLouisQuatorze weblog and Mats Elzinga for helping me to translate the article. The original article - and lots more- can be found on the website of Mars et Historia.
Colours1 of the Staatsche Leger 2, by J.K.H.L. Bottema3
Sources
Little is known on this subject and publications are even rarer. The archives of the Rijk4 and the Provinces are sources that are not fully researched.
My sources were:
1. ‘De legervlaggen uit den aanvang van de 80-jarige oorlog’, by Mr. J.P.W.A. Smit
2. ‘Het Staatsche Leger’4, Ten Raa en de Bas (in which other sources are mentioned like the Royal House Archives)
3. Drawings made by Hoynck van Papendrecht, owned by the Dutch Army Museum and copied from ‘Triomphes du Roi Louis le Grand5’.
Following this summary of flags of the States’ army, the Military History Section of the General Staff in The Hague has in its collection a brochure about the flags of the Batavian Republic6, 1795-1806.
Those of the Kingdom of Holland7, are depicted and commentated on in ‘Drapeaux et Etendards des troupes allies sous le ier Empire, Planche 4, L’ Infanterie de Hollande 1806-1810’, published by Plumet.
The flags and standards of the Kingdom of the Netherlands are dealt with by H. Ringoir, Captain of the Jagers, a publication issued by the Military History Section.
Preface
Historical insignias are characteristic of the army colours .
The white cross of St. Louis, the radiating sun, and the Lily Banner for the French, the St-Andrews cross to the English, the flying eagle and - later- the Iron Cross to the Prussians, the Holy Virgin to the Austrians, and also to the Spanish. The orange colour was only prescribed as a colour for banners, since the establishment of the Kingdom of the Netherlands. In the period before that, that colour was only reserved to guard- and ‘lijf’ regiments like Oranje Friesland. In the beginning of the eighty years war8 the colour orange is depicted many times, as a representation of the Prince’s 9 livery: orange, white and blue.
As a Dutch army banner characteristic, the design is of more importance than the colour. In the early days of the States’ army: horizontal sloping stripes, a band or squares.
Later on, all banners carried the weapon of the Generaliteit10, or of the Province they were paid by11 or they used the Prince’s cipher.
Often the flags of the States’ army depicted so-called ‘flames’.
Captions or mottoes can be found on the oldest banners, like ’Rather Turkish than Popish’; later colours showed allegorical pictures like the All-seeing-eye (Regiment Kinschot), the Phoenix (Regiment d’Yvoy 1709), or the Armoured arm with sword.
Between them, regiments further distinguished themselves by the colour of the banner. When Prince William III reserved the orange colour for his guard and ‘lijf’ regiments exclusively, the States of Friesland ordered that their regiments should carry banners with a blue colour.
In all regiments, white was the colour of the colonel’s company, later that of the colonel’s flag. The regiments (battalions) had a second banner of the same design, but of a different colour.
Description of the flags.
The oldest flag of our army, is the flag that was carried in the company (in Dutch: ‘vendel’) of captain Hoboken, of the Bervoet regiment, around 1580. The banner showed fifteen horizontal stripes, coloured white, blue and orange which was repeated again and again. The colours were, as mentioned above, of the Prince’s livery, but the sequence orange, white blue was not set yet. (Figure 1). The next flag (figure 2) was also held in the company of captain Hoboken. It is a transitional banner, showing an oblique cross.
As the Spaniards used an oblique cross in their banners, this cross was not used in our army, so it might be that this is a transformed Spanish flag. The base colour was yellow. The stripes around the edges on the outside are of a checkered blue/red pattern. The cross-arm from left-above to right under was green with a blue edge, and the other one upper-right to left under orange with a blue edge (these colours make it a Prince’s banner). In the four yellow triangles, three red flames can be seen, starting at the edge.
The banner in figure 3 was flown in the regiment of Olivier van den Tempel, lord of Corbeek, a regiment in pay of Zeeland, commanded by someone from Brabant, from a place near Leuven. This might explain the yellow lion of the Generaliteit and the black background in the middle of the flag, an insignia typical of Brabant.
The eight blocks of this banner around this central focus point can be described as followed:
1. Three horizontal stripes in the colours orange, white and blue
2. A checkered pattern 5 blocks wide and 4 blocks deep in the colours blue, white, orange , blue, white on the first row and on the second orange, blue, white, orange blue etc.
3. Three horizontal stripes in the colours white, black, orange
4. Sixteen blocks in four rows, with in the first row the colours blue, white, orange, blue second row orange, blue white etc.
5. Sixteen blocks in four rows, with in the first row the colours blue, orange, white, blue second row white, blue, orange etc.
6. Three horizontal stripes from top to bottom coloured: orange, black white
7. A checkered pattern, 5 blocks wide and 4 blocks deep in the colours blue, orange , white, blue, orange on the first row and on the second one: white, blue, orange, white, blue etc
8. Three horizontal stripes in the colours blue, white orange.
The next banner is one of the many ‘with a so called band’. These rather simple type of flags consisted sometimes of a white cloth with a band from top-left to right-below in a blue colour, or an orange flag with a blue band, the band sometimes illustrated with half-moons or with the earlier described inscription, sometimes with a more exalted text like: ‘Si deus pro nobis quis contra nos’12.
The flag depicted in figure 4, was carried by the regiment of Charles de Levin, lord of Famars, and is a white flag with a border and band with flames on it in blue and orange. (1580).
The next three illustrations (5,6,7) belong to Frisian regiments, from around the year 1620, all of them descendants of regiment Rennenberg (1577), the oldest predecessor of the present day regiment Johan Willem Friso.
Figure 5 depicts a blue banner, on the flagpole side orange and white triangles, in the left upper side the Frisian lion weapon, surrounded by a yellow laurel.
Figure 6 a blue flag with a very broad border on three sides of the flag. The border consists of red and yellow triangles enclosing white diamonds.
In the center on the blue field the inscription: NEC TEMERE NEC TIMIDE13
Figure 7 a normal Frisian regimental flag, blue with large yellow flames starting from the corners, and small yellow flames regularly positioned across the flag. In the upper left corner the Frisian provincial weapon in a laurel, all in yellow.
The regiment Nassau-Friesland, later Orange-Friesland, flown around 1680, had a banner depicted in Figure 8.
It consisted of 17 horizontal stripes, alternately blue and yellow. In the middle in a laurel, the crowned weapon shield of Nassau in yellow, with the yellow standing lion and the yellow blocks on a blue field.
Figure 9 gives a representation of the flags of the Frisian regiments of Aylva and Schwartzenberg, both flags dated around 1674.
The regiment Aylva, a descendant of the regiment Rennenberg 1577, and predecessor of the present day regiment Johan Willem Friso (1st Regiment Infanrty), flew this flag in a blue colour, covered with twisting rays from the centre in white. The white centerpiece is set within a silver laurel, with a silver emblem on top of the laurel and within the laurel. In the left upper corner the Frisian weapon in blue and yellow.
Regiment Schwartzenberg, predecessor of the 4th Infantry Regiment, had the same flag but in red. The rest of the flag was like the Aylva one, but instead of gold, silver was used. Both regiments took part in the battle of Seneffe, 1675.
Figure 10 gives a representation of the flag of the Losecaet regiment, a patron regiment of the 6th Infantry Regiment, a regiment from Groningen that participated at the battle of Fleurus in 1690 (see ‘Ons Leger, year 55, no 10). The flag was of the colour green and had in the upper left corner the weapon of Groningen. (A weapon shield divided in four parts, with on the upper left and lowers right a double headed eagle with a white green14 shield, the eagle on a yellow background. The upper right and lower left quarter part, show the design and colour of the Frisian flag, blue and white oblong bands with the red leaves of the white lily15.
Figure 11 shows the regimental flag of the Regiment Guard on Foot of his Excellency, therefore the Guard of William III before he was made king of England (1688). This regiment is the founding regiment of the present day Garde-Grenadiers and can date their lineage to the year 1572, the year in which the States offered the regiment to the Prince of Orange16.
The flag was yellow and decorated with gold and was carried till the year 1672. In that year the flags of the guard’s regiments became orange.
Notable emblems on the flag are: the crowned ‘W’, the stylized rapier in the corners, laurels and orange apples, all of them in gold.
In the middle a blue band with the inscription HONY SOIT QUI MALY PENSE17, the motto of the Order of the Garter, and this motto was carried in the guard regiments up to 1795. Inside the motto the red cross on a white field. The last great battle in which this banner was carried was SENEFFE , 1674.
The next flag belongs to the regiment of Hendrik Casimir of Nassau, a Frisian regiment which was always led by the Frisian stadholder, but in later years more and more elements from this regiment were added to the Oranje Gelderland regiment. This regiment fought at Fleurus (1690) and carried the flag represented in Figure 12.
On the flag the decorations are in gold, except for the lining of the crown, which are light red, the sunrays are yellow with red flames and the crosses are lined in black. The name cypher of the Prince, Hendrik Casimir, Prince, Nassau is on the flag as well.
The colour depicted in Figure 13 belongs to the Hollandish Regiment Fagel, founded in 1673 during the French invasion, but was later combined with other regiments and is the founding regiment of the Limburg Jagers (2nd Regiment Infantry). Named Regiment Fagel, it fought at several battles with distinction, amongst them the famous battle of Ekeren, something few regiments can boast on.
The red flag shows in the middle the Seven Arrows of the Union18 in yellow, held together by a blue knot, all on a red background, lined with a blue border with in yellow the following motto: Concordia res parvae crescunt, ‘unity is strength’. The motto of the Republic initially was CONCORDIA RES PARVAE CRESCUNT, DISCORDIA MAXIMA DILABUNTER. The second part of this motto was quietly discarded in the light of the continuing quarreling in the republic. In the center four times the crowned cipher of the Prince, this time with an R19 added, as he was king of England now. All in yellow, the lining of the crown is deep red; the lining of the band of the crown is ermine, all surrounded with yellow (gold) laurels and with eight white flames starting in the corner and the middle of the sides of the flag.
The next flag, depicted in Figure 14, represents the Guelders regiment Beynheim, the founding regiment of the Oranje-Gelderland regiment (5 R.I. 20).
This flag was carried with the assault on Schellenberg (1704) during Marlborough’s campaign on the Danube. Only two regiments can claim the honour of participating in that campaign. The flag is the Colonel’s flag, therefore in white. In the centre, two crossed swords in natural colours with yellow hilts. Underneath the text in black: DURIS DURE FRANGO, ‘I break with steel’.
The motives were surrounded with golden laurels, from which eight red lined rays originate, and in the left hand corner the weapon of Guelders: a halved shield with on the left hand side a yellow standing lion on a blue background, and on the right hand side a red standing lion on a white background. In the other corners of the flag golden laurels.
Regiment van Pallandt was founded as regiment Aquila in 1665 and is the predecessor of the Jagers, later the Garde Jagers. It was a Utrecht regiment that fought at MALPLAQUET, 1709. The flag is one of the rare black flags and shows an armoured arm, coming from a cloud, all in grey, hand and sword in natural colours.
Under the emblem a blue band or ribbon, with the motto in yellow PRO ARIS ET FOCES, for altar and hearth. The picture is surrounded by a golden laurel, with a blue knot at the underside. From the four corners black, yellow lined flames originate.
In the left upper side the crowned Utrecht weapon in red and white, with the red lion on yellow in two quarters of the shield, the white cross on red in the other two quarters. Figure 15.
Figure 16 shows the white Colonel’s flag of the Hollandish regiment d’Yvoy, a regiment founded in 1672 under the famous21 Colonel Pain et Vin, later under the command of general Wijnand van Goor, who fell at Schellenberg (1704) after which the regiment was commissioned to the Quartermaster general, Frederik Thomas van Hangest Genlis, spoken as Ivoy, with whom the regiment took part in the major battles of the Wars of the Spanish Succession, including MALPLAQUET 1709, the bloodiest battle of the 18th century and the siege of Le Quesnoy in 1712. The regiment is one of the founding regiments of the Limburger Jagers (2 R.I.).
The flag shows the weapon shield of Holland, a red standing lion on a yellow field with a crown and lions as shieldbarers, all in yellow.
Underneath a blue ribbon with the inscription VIOLATE DEO CONFIDENTE, be watchful and trust in God. The picture is surrounded by a golden laurel.
Conclusion.
The drawings are schematics.
Flag nr 4 had round corners and the side opposite of the flag pole. Also the size of the flags were different and are not mentioned by me. When naming the colours, I did not use the terminology used in heraldics like sabre, keel, silver for white etc.
I hope this first meeting with our old banners stimulates the interest in these old field signs.
To the Traditioncomittee, the Armymuseum, the Section Military History and the Infantryregiments with their own museum there is still a lot to be explored, which can offer a useful contribution to the moral of our troops.
Notes
1) In dutch vexillology there is a difference between a ‘Vlag’ or ‘Flag’, a term being only used for the national flag and ‘vaandel’, or ‘regimental, ship’s or religious colour’.
2) The military affairs of the Republic of the Seven United Netherlands were the responsibility of the Estates General, in Dutch the ‘Staten Generaal’. The land army therefore was known as the States’ Army, or in Dutch ‘Het Staats(ch)e Leger’ .
3) Colonel J.K.M. Bottema (1913-1997) was -next to his distinguished military career teacher at the Dutch Royal Military Academy. This article was published the same time as Jean Belaubre and de Wilde were working on their books. I don’t know if there was any form of collaboration between them and it is very interesting to compare their research.
4) ‘Rijk’ is an abbreviation of the word ’ Koninkrijk’, kingdom. The Rijksarchief is thus the national archive, not to be confused with the archive of HM the Queen.
5) Het ‘Staatsche Leger’ is an unfinished series of books about the armies in the Low Countries from 1568 to 1795. The last volume, Vol VIII was finished by J. Wijn and deals with the War of the Spanish Succession.
6) ‘Les triomphes de Louis XIV’ is a series of plates of captured colours during the reign of King Louis XIV. A copy of these plates can be found in the French National Library. French historian Jean Belaubre re-issued the plates with his commentaries, which is one of the most important sources for colours in this period. The pictures are more detailed than in this article. Also the Dutch Army museum has a copy of the plates made by military painter Hoynck van Papendrecht. Do bear in mind that Mars at Historia was at that time a b/w magazine and copying equipment non-available.
7) The Batavian Republic lasted from 1795 to 1801 and was succeeded by the Batavian Commonwealth.
8) The Kingdom of Holland under King Louis Napoleon lasted from 1806 to 1810.
9) 1568 to 1648
10) William ‘The Silent’ of Orange (1533-1584)
11) The ‘Generaliteit’ refers again to the Estates General, the government body dealing with military matters.
12) The States’ finances are a subject of its own. Basically the cost of the troops were divided between the Provinces (‘Repartition’), with the Province of Holland paying up most. Provinces and Stadholders wrestled about commissions of the troops, promotions and government contracts.
13) ‘If God is with us, who can be against us’, Romans 8:31
14) ‘Neither reckless nor afraid’. It is now one of the motto’s of the Dutch Air Assault Brigade.
15) Actually, this is a description of the weapon shield of the City of Groningen, which is a green centered band on a white shield.
16) In Frisian ‘Pompeblêden’
17) William the Silent.
18) ‘Shame upon him who thinks evil upon it’
19) Several Provinces in the Low Countries formed the Union of Utrecht, as a defensive league against the Spanish. It is one of the starting points of the Dutch revolt.
20) R stands for Rex, king (Latin).
21) R.I. stands for Regiment Infantry
22) Colonel Paint et Vin was executed for cowardice in 1673 on direct orders of William III who overruled his lighter court marshal verdict.
© Mars et Historia, & Rampjaar.blogspot.com (translation)
Net binnen uit Frankrijk, van de website van Stephane Thion, een boek over Vauban, de Spaanse sucessieoorlog en natuurlijk hét boek over de Fransen in de 30-jarige oorlog.
~
Just in from France, from Stephane Thion's webshop a book on Vauban, a spanish book on the wss, and Stephane's book on the French in the 30-years war. Cool!
Een lijst gevangen Munstersen, 22 juli 1673. Uit het boek 'De Nieuwe of Langakkerschans', J.J. Smedes, 1975.
~~
A list of the captured Munster troops at Nieuweschans, july 1673. From the book 'De Nieuwe of Langakkerschans', J.J. Smedes, 1975.
De Hollandse, (Hollantse, Hollandsche etc) Mercurius was een krant uit Amsterdam uit de 17e eeuw. Op google books zijn er een aantal exemplaren te vinden. Het gat hier wel om een krant, dus de nieuwswaarde staat voorop, en als historische bron is de krant niet even betrouwbaar. Wel leuk is het volgende berichtje over het Hollandse (d.w.z. op repartitie dus betaald door de provincie Holland) Regiment Jorman:
Regiment Jorman werd later Birkenfeld, dan van Huffel, dan van Hinsheim, en in 1733 van Kinschot Sr.
The 'Hollandse Mercurius' was a newspaper from Amsterdam, and several copies of the period 1666-1678 can be found on google books. It's a paper, so a s a historical source not that reliable, but sometimes you find some very nice stuff, like the above newsreport on the entrabce of the Holland Regiment Jorman. (Holland means: paid by the province of Holland). The colours of the regiment are described as 'green and the other white', whith 'incentive slogans'. The officers wore green plumes on their hats, showing their spirit.
Regiment Jorman later became Birkenfeld, then van Huffel, then van Hinsheim and in 1733 van Kinschot sr.
Al eerder genoemd op het blog is het digitale archief van Marburg. Een werkelijk fascinerend document is de "L'ordre de Bataille [des Anglais et des Alliez] de L'Ann[ée] 1696", met het geallieerde leger afgebeeld in kleur, dat wil zeggen de uniformkleuren én (rudimentaire) vaandels! Al op het eerste gezicht dienen zich interessante feiten aan, zo verschillen de uniformkleuren van infanterieregiment Nassau-Friesland met die van cavalerieregiment Nassau-Friesland, terwijl die gelijk hoorden te zijn. Genoeg reden om nader te onderzoeken. Met dank aan Robert Hall.
~~
The earlier mentioned Marburg digital archives contain a truly fascinating document, the "L'ordre de Bataille [des Anglais et des Alliez] de L'Ann[ée] 1696". It depicts the allied regimental uniform colours and flags (albeit rudimentary). The document (partly) sheds light on some unclarified issues concerning the Staten army. Thanks to Robert Hall.
De Prins Willim wordt volgens dit krantenartikel tóch herbouwd. Goed idee!
~~
The Prince Willim, on the pic in rather bad shape, will be rebuild after all, according to this article.
Het duurde tot het jaar 1937 dat de kleuren van de nederlandse vlag werden vastgesteld in rood-wit-blauw. Hieraan gingen middels boeken, pamfletten en krantenartikelen een polemiek vooraf, of de kleuren nu rood-wit-blauw of oranje-wit-blauw moesten worden, en op de leestafel heb ik bijvoorbeeld 'De Nederlandsche Vlag' van C. de Waard, uit 1900 en 'Wat is de oorsprong van onze vlag', van Ir L. Jonker Czn, uit 1937, en 'De legervlaggen uit den Aanvang van den Tachtigjarige oorlog' uit 1938.
Interessant uit het boek van de Waard:
76. Den 22 Februari 1666 gaf de Raad van State bevel tot het maken van 100 veldvaandels en 48 kornetvaandels van de volgende kleuren.
Vaandels: rood; wit; geel; groen en geel; blauw; oranje; wit-zwart en rood; wit en zwart; wit en groen; en rood en wit; Van elk 10 standaards: rood met een wit kruis; blauw; oranje; geel; wit; zwart en wit; rood en wit; rood van elk 6.
Helaas ontbreekt een nadere beschrijving. Enig idee?
~~
The colours of the dutch national flag were established in the year 1937. It took decades (some would say centuries) before a final decision was made between the orange-white-blue and red-white-blue and some great books were written on the subject to prove one's point. In the dutch text I gave some titles, and from the book of C. de Waard I take a quote on the colours of the land army:
76. On the 22th of February the Raad van State ordered that 100 fireld colours should be made and 48 cavalry banners, in the following colours: red, white, yellow, green and yellow, blue, orange, white black and red, white and black, white and green, red and white. For the cavalry: red, whith a white cross, blue, orange, yellow, white, black and white, red and white, red.
Unfortunatly details are not available. Any ideas?
Mijn eerste vertaalwerkje zit er al weer bijna op (binnenkort in dit theater), dus op naar de volgende. Het artikel dat ik heb vertaald grijpt onder meer terug op de tekeningen van Hoynck van Papendrecht en de vaandels worden vooral beschreven, en dat heeft ook te maken de reproductie-technieken van toen. (en dat was overtekenen of overschilderen). Een van de vaandels die Bottema beschrijft is die van regiment van Aylva, de colonel bijgenaamd de 'Ontzaglijke', held van Chatham, Seneffe en Fleurus. In het artikel meer over dit vaandel.
~~
Well, the translation of my first article is nearly finished (soon here) so we can concentrate on the next. The article I translated uses drawings made my Hoynck van Papendrecht and the flags are described rather than adding text to a drawing, as reproduction techniques were not as simple as thet are today. One of the colours that Bottema described is the above one, of regiment Aylva of Colonel Aylva, the Magnificent, hero of Chatham, Seneffe and Fleurus. More about this flag in the upcoming article. Bottema describes different colours.
De grote brand van Londen in september 1666 op een prent met een tekst in drie talen. Omdat de Engelsen Terschelling hadden platgebrand, vonden de meeste nederlanders deze brand de wraak des Heeren. En Chatham moest nog komen.
~~
The great fire in London, depicted here on a pamflet with text in english, french and dutch. After the raid by the English on the island of Terschelling, most dutch thought of the fire as an act of God. Remember, Chatham had still to come.
Posts
