Ets van het beleg van Groningen - Siege of Groningen in a engraving

Van de onderstaande website gelift, een ets van het beleg, ditmaal van de bovenkant. Het laat de loopgraven - 'approches'- zien van de Keulsen en Munstersen. Als je er van uit gaat dat de loopgraven inderdaad in het dorpje de Weijert begonnen, dan zitten we hier al snel tegen zo'n twee kilometer loopgraaf links aan te kijken! Weten we ook waarom de Bisschop 20.000 man nodig had.

I borrowed the picture from the website posted below. The picture shows the trenches or 'approches' of the Cologne and Munster troops. Now, if we assume thet the trenches below really started in the tiny village ('d Wyaert}, we are looking at a staggering 2 kilometers of trench, for the lower approaches! That's why the Bishop probably needed his 20.000 troops for I guess.

Digitales Archiv Marburg

Weer een fraaie webstek gevonden om door de bladeren, dankzij de site van Steve de wargamer.

Vond er onderstaand plaatje van St-Denis:




Another website to browse, thans to Steve the wargamer. The pic is another depiction of the battle of St-Denis.

Wederom Coevorden - Coevorden Again

Beneden heb ik een gedeelte van een schilderij laten zien over het ontzet van Coevorden waarop vaandels staan vermeld. Ik heb daarop reacties gekregen, waaronder die van Mats (bekend van o.a. het LOA forum) en dit heeft me aan het denken gezet. Laten we nog eens naar het schilderij en de vaandels kijken:



Rechtsonder zien we twee grote vaandels, één groen en één geel. Het gele vaandel lijkt sterk op een vaandel van het regiment Nassau Stad en Lande, zoals dat in 1690 werd veroverd door de Fransen. Het grote verschil is, dat het 1690 vaandel groen is. Het groene vaandel op het schilderij blijft een beetje onduidelijk. Het Rijksmuseum was zo vriendelijk om mij een high-res scan te sturen, maar ik kon er nog niks van maken. Indien men aanneemt dat het vaandel inderdaad van Stad en Lande is, dan zit ik me toch af te vragen wat ze daar deden, want er komt nog iets anders om de hoek kijken.

Het ontzet van Coevorden is namelijk gedetailleerd beschreven door van Tienen, de aanstaande burgemeester van Coevorden. Hij beschrijft drie commandanten waarvan er in ieder geval twee tot het regiment Koningsmarck behoren. De derde was cavalerist. De vraag is dan welk vaandel hoort en dan bij wie, te meer omdat er nóg een geel vaandel op het schilderij staat (met het stadswapen van Groningen) en nóg een groene vlag. Natuurlijk zijn suggesties en ideeën van harte welkom.

Als toetje, de prent van de Hooghe.

Below I posted a painting of the relief of Coevorden in december 1672 bij the States's troops. I have recieved several reactions, one of Mats, a regular poster on the LoA forum. It set me thinking. in this post I have put another picture of the relief, but then in full. A larger post can be found on the site of the Rijksmuseum.

Below - right - you can see two flags, a yellow one and a green one. The yellow one is similar tot the 1690 flag of Stad en Lande, as captured by the French in 1690, except for the color. The 1690 flag is green. The green flag on the paintin remains a bit of a mystery. I recieved a high res scan form the Rijksmuseum, but I still can't make anything out of it. Mats suggestion is, thst it is Stad en Lande's Flag, but I keep wondering what they were doing there. There's another complicating factor.

The relief of Coevorden is described in detail, by van Tienen, who later became mayor of Coevorden. He mentions three commanders for the attack, two of them belonging to the Koningsmarck regiment and one cavalry commander. So..the question remains which banner belongs to who? There are more flags on the painting, one yellow with the weapon of the city of Groningen on it. It could -indeed - be a militia regiment as Mats suggests.

Second pic is the print by the Hooghe.

Coevorden

Een gedeelte van het schilderij van de belegering door de Staatsen van de door Bernard van Galen veroverde stad Coevorden. Het schilderij is gemaakt door Pieter Wouwerman in de periode 1672-1682. Uitgelicht de vaandels van het Regiment Rabenhaupt. Het regiment werd in 1595 gesticht onder de naam Nassau-Stad en Lande. In 1620 werd de officiële benaming gewijzigd in Oranje-Stad en Lande om van 1625 tot 1633 weer Nassau-Stad en Lande te worden. Daarna wordt het genoemd naar zijn commandant, met uitzondering van de jaren 1680-1696 wanneer het weer Nassau-Stad en Lande heet. Bij de reorganisatie van 1752 ging het op in het Regiment Lewe van Aduard als 2e bataljon. Het groene vaandel is beschreven in Mars et Historia, jaargang 7, nummer 4.

Above,part of the painting of the siege of the city of Coevorden by te States troops, occupied by the Bishop of Munster. The painting is made by Pieter Wouwerman, in the period 1672-1682. I have highlighted the banners of the Rabenhaupt Regiment.

This regiment was founded in 1595 under the name Nassau-Stad en Lande. In 1620 the regiment was named Oranje-Stad, but from 1625 to 1633 it was called Nassau-Stad en Lande. After that period the regiment is named after it's commander, except for the period 1680-1696, when it was called Nassau-Stad en Lande. In 1742 the regiment became part of the regiment Lewe van Aduard. The green banner 'vaandel', is decribed in Mars en Historia, year7, number 4.

Bronnen / Sources:
Rijksmuseum
Dutch regiments
Mars et Historia

Groningen 1662 1672 2009

Dit is het centrum van Groningen Anno Domini 2009.




En dit is de Stad Groningen in 1662. Van de oude vestingwerken is alleen het noordwesten nog een beetje bewaard gebleven, maar in het stratenplan vind je nog genoeg terug.



Dit is een prent van het beleg in 1672, met de daarbij horende tekst, die aangeeft wie wat waar deed. Op een goeie printer afgedrukt, is het net leesbaar.




Three pictures of Groningen, starting with a sattelite pic of 2009, which shows that from the original fortification only a part of the north west has remained. Second picture comes from 1662. The third pic is another pic of the siege of 1672, this time with accompaning text, showing who's who.

Kampleven 1672 Camp life

De website van het Rijksmuseum is een goudmijn voor contemporaire beelden en voorwerpen, getuige bovenstaande tekening van het kamp van Willem III bij Bodegraven in 1672, zeker zolang de Digitale Atlas Geschiedenis nog niet is bijgewerkt. Het bootje op de voorgrond is natuurlijk een tjalk. Tekening van Valentijn Klotz.

De website of the Rijksmuseum is a true goldmine for contemporary imagery and objects, as the above picture of Willam III's camp at Bodegraven shows, especially when the site of the Digital History Atlas is still incomplete. The little boat is called 'tjalk' (pronounced as: 'chalk') and these ships in various sizes can still be seen today. Drawing by Valentijn Klotz.

St. Denis

Ik moet helaas toegeven dat ik wat onvoorbereid op dit project ben ingestapt. Ik ben ook geen historicus, en in eerste instantie associeerde ik 1672 met folklore en een vrije dag. Op school deden we er niet veel aan, vaderlandse geschiedenis was sowieso al een ondergeschoven kindje, en op de universiteit zijn we er met veel te grote snelheid doorheen gereden, waarbij ik aanteken dat ik volgens mij nog mazzel heb gehad dat ik überhaupt nog iets van geschiedenis heb meegekregen dankzij de heren Lokin en Zwalve. Net als de meeste wargamers is dit ook project nummer zoveel waar je mee bezig bent en waarvan je je afvraagt of ze ooit af komen.

Gelukkig is Groningen als universiteitsstad gezegend met goede boekhandels. Zo had ik al voor mijn Tachtigjarige oorlog project kennis kunnen maken met de boeken van de Walburg Pers over die tijd, ik vond ook een goed algemeen geschiedenis boek over de Nederlanden. Ik kom er later nog op terug. Omdat 1672 voor de Stad en Ommelanden daarnaast ook een soort icoon is geworden, is er een verbazingwekkend grote hoeveelheid literatuur aanwezig op lokaal niveau, en historisch materiaal variërend van pamfletten tot prenten.

Nu is het zoeken naar prenten nu, ondanks het internet, geen sinecure. Maar via de beeldbank van de Provincie Noord-Holland, kwam ik uit bij de digitale Atlas van Stolk en uiteindelijk weer bij het Rijksmuseum. Eindelijk een plaat van de slag bij St Denis. De plaat is ook om andere redenen interessant: de pret zelf geeft aan dat het een overwinning was voor Willem III, de Engelse wiki noemt het een 'gelijk spel' en de Nederlandse wiki vind het een overwinning voor de Staatsen. Dit noopt tot nader onderzoek. Op de plaat ook aanwezig de Hertog van Monmouth, speciaal voor de
schrijvers van het Louis XIV Wars weblog.


I am the first to admit that I started this project ill-prepared. I am not an historian, and at first I associated 1672 with folklore and a day off. It didn't get much attention at school, and on university, national history was quite short on the curriculum. I am glad though that i did recieve some lessons thans to Messrs Lokin and Zwalve. Like most wargames this is one of the projects I am working on, and probably a project I wonder if I will ever finish it.

Groningen is a University City and is blessed with excellent bookstores. I found tahns to them good books on the Dutch Spanish 80 years war and some excellent books on general national history, from which I will quote in the near future. As 1672 has become a kind of icon for Groningen, both City and Province, a great deal of information is available, ranging from books to pamphlets.

Finding prints, despite the internet is quite difficult. The above print I found searching the digital image gallery of the Province of North-Holland, the Atlas van Stolk on the site of the Rijksmuseum. It's a plate/engraving of the Battle of St-Denis, according to the plate a Dutch victory, according to the English Wiki a draw and according to the Dutch wiki a dutch victory! A good subject for further research. The plate is also dedicated by me to the Messrs of the Louis XIV Wars blog because of the Monmouth connection.

Romeyn de Hooghe

Romeyn de Hooghe is een van de bekendste prentenmakers uit de tweede helft van de 17e eeuw. Van hem bovenstaande prent, volgens de titel een gevecht, uitmondend in een veldslag tussen de Fransen en de geallieerden. Gelet op het landschap lijkt het me ergens in de Lage Landen te zijn, het is jammer dat de tekst is weggevallen die bij de cijfers hoort. Bewerking: het is een plaat van de slag bij Seneffe.

Romeyn de Hooghe is one of the most known artists from the second part of the 17th century, and certainly one of the most prolific. The print above shows a scene leading to a seriuos battle between the French and the Allies. Judging from the landscape it looks like the Low Countries, too bad the accompaning text isn't there any more. Edit: it's a picture of the Battle of Seneffe.

Cravatten

Mooie webstek over laat 17e eeuwse burgerlijke en militaire kleding en zelfs de geschiedenis van de stropdas!

Nice website on late 17th century clothing, plus the history of the 'cravatte'!

Keuzes - Choices

Het blijft moeilijk als wargamer, de keuze voor de juiste figuren en regelset. Ik heb soms wel eens het idee dat ik mewer tijd hieraan besteed dan aan het spelen zelf.

Als ik nu 1672 wil gaan doen, of ietsje eerder of later dan kan ik beginnen met de figuren van Mark Copplestone. Maar die heeft er niet al te veel. Ik kan uitwijken naar Dixon, maar die zijn later, (League of Augsburg) of Parkfield, maar die zijn een beetje simpel of Reiver, en die zijn nogal grof. Sommige figuren van Foundry zijn ook wel leuk maar die moet ik ooit eens bij DaveT's ebay winkel oppikken. Het goede nieuws is dat ook Impetus een Barok variant heeft.

Well, a tough choice for a wargamer choosing the right figs and rules. Sometimes I feel I spend more time choosing things then playing games. If I want to play 1672, I can- and will take the Copplestone figs. Unfortunatly the range is quite small, so I can choose Dixon, (a tad late), Parkfield (a bit simple) or Reiver (a bit crude). Some Foundry figs could do, but I'll try to pick them up at DaveT's shop.

Good news: there's a rule variant for the Baroque era of Impetus.

Galenschans

Op het weblog van Pieke vond ik foto's van de Galenschans, een stukje opgehoogd terrein waarvan men verteld dat daar de Bisschop van Munster overnachtte. De Galenschans wordt ook wel Poepenhemel genoemd, en of de bisschop er écht geweest is, is niet duidelijk.



Waar de Bisschop wél is geweest is de Booneschans, waar Pieke bijgaande foto heeft gemaakt:




On mr Pieke's weblog I found some pictures of the so called Galenschans, the sconce of van Galen. It isn't clear if he really was there, as the sconce is also called Poepen sconce. Poepen was the name for german contract workers in the North of the Netherlands, and I'll spare you the etymology, as it isnt't that friendly for our neighbours.

The second pic is of a sign at the Booneschans, in East Groningen, near the german border. Unfortunatly there is almost nothing left of the sconce, but our Bishop was there, it is reported.

Waterlinie - Water defense line

Een effectieve manier op buitenstaanders militair buiten te houden was het inunderen van land. In 1672 werden de Fransen buiten gehouden middels de zogenaamde waterlinies in de Provincies Holland en Friesland.

Hier een mooie kaart over alle verdedigingslinies:



en hier één over de Oude Hollandse waterlinie:



De kaartjes zijn afkomstig van de website: http://www.hollandsewaterlinie.nl/index.asp

Meer detail op de site http://www.forten.info/index.htm?http://www.forten.info/catalogus/nhw/hoofd.htm


An effective way to keep outsiders out, was to flood the lands. In 1672 the French were kept at bay at the so called Old Holland Water Line, which was breached only once in Winter. More info in the links above, one is about the Dutch Water defence line and the other is on fortresses. Unfortunatly the part on the Northern Provinces isn't ready yet.

De weg naar Groningen / The Road to Groningen

Bovenstaande temporaire kaart heb ik in een database gevonden. Met rood zijn de vestingen aangegeven (Van links naar rechts, in het Noorden: Groningen, Winschoten, Bourtange en Coevorden) en met blauw de toegangswegen.

The above period map I found in a database. It shows in red the fortresses (From left to right in the North, Groningen, Winschoten, Bourtange and Coevorden) and in blue the access roads.

Naarden 1673

Weer een site gevonden om door te pluizen:
Another great site to search:

www.geheugenvannederland.nl

Deze link leidt naar een grote prent van het beleg van Naarden door Willem III in 1673, gemaakt door Romeyn de Hooghe.

The long link below leads to an immense print of Romeyn de Hooghe, which you can enlarge.

http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/items/KONB01:230/&p=1&i=10&st=1672&sc=(%271672%27%20*)%20and%20(type%20any%20%27image%20video%20audio%20text%27)/&wst=1672

Naarden 1672

Schatten, Treasures

Een paar dagen geleden plaatste ik een prent van een Feldwebel. Deze prent kwam uit het Nederlandse Legermuseum in Delft en ook u kunt daar gaan zoeken in de collectie:

http://www.collectie.legermuseum.nl/strategion/strategion/i001879.html


A few days ago I posted a picture of a Feldwebel. The picture came from the dutch Army museum collection, and you can do a search here:

http://www.collectie.legermuseum.nl/strategion/strategion/i001879.html

Zoekterm = search (word)
Zoek = search
Beeldmateriaal = pictures
Bibliotheek = Library

There's also an extended search possible. ('uitgebreid zoeken'). A new page comes up where you can search using things like 'auteur' = author, 'titel' = title, 'jaar'= year etc.

Bourtange

Op de een of andere manier komt het er maar niet van: naar Bourtange gaan als daar weer een veldslag wordt nagebootst. Bourtange komt twee maal voor in de oorlog met de Munstersen. De meeste informatie komt van het internet. De lezer zij er op gewezen dat een bezoek aan Groningen over land in 1672 nu niet bepaald makkelijk was. Er waren weinig wegen, en verkeersknoopunten als Coevorden en Bourtange waren gefortificeerd. Reizen buiten de gebaande paden in het moerasland was op zijn zachtst gezegd nogal riskant.

In 1668 trok de Bisschop voor het eerst de provincie Groningen binnen. Een troep van de bisschop trok, aanvankelijk zonder problemen, Westerwolde binnen. Om Bourtange ook vanuit het westen aan te kunnen vallen werd bij Jipsinghuizen door de Munstersen een kamp met 1.800 man opgezet. Een leger van 600 man en 50 ruiters van de stad Groningers, wist met een verrassingsaanval in de slag bij Jipsinghuizen de Munstersen op de vlucht te jagen.

Ook het feit dat het al eind september was toen de tocht begon, en er veel regen viel, was de oorzaak dat deze veldtocht op een grote mislukking uitliep. Bourtange kon bijvoorbeeld niet ingenomen worden en de terugtrekking van de troepen door de moerassen werd een ramp.

Aangezien de positie van de bisschop niet verbeterd was zocht hij in 1672 hulp bij Lodewijk XIV in diens oorlog met Holland. Wederom kon een leger van 25.000 man op de been gebracht worden.

De opmars naar de vestingstad Groningen.

Nadat een reeks steden en vestingen in Twente, Salland en de kop van Overijssel waren ingenomen, trok het leger van de bisschop via Bentheim naar Coevorden waar op 7 juli het beleg werd opgeslagen. Na enkele dagen strijd, gaf de stad zich over waarna het bisschoppelijke leger richting de sterkte Bourtange trok. Daar was inmiddels al paniek uitgebroken, aangezien de pas door de bisschop veroverde vesting Coevorden als een onneembare sterkte bekend stond. In die dagen was het echter zo dat veelal de leiding van de verdediging in de vestingsteden in handen was van burgemeesterszonen, in plaats van kundige militairen. Daar kwam bij dat als de bisschop vernam dat hij het niet met kanonskogels kon winnen, hij overging op een andere strategie: namelijk die van het innemen van een stad door geld en goud. De vesting Bourtange stond echter onder leiding van de bekwame kapitein Bernard Johan Prott.

Op 11 juli 1672 eistte de Munstersche opperbevelhebber Heinrich Martel de vesting in naam van de bisschop op. Kapitein Prott en zijn garnizoen weigerden. Daarop liet Martel weten dat bij de overgave van de vesting er ook "schone conditieën" waren te bespreken, te weten: 200.000 gulden voor Prott en zijn officieren én indien dit niet genoeg was een groot adellijk stift in Westfalen. Wat Prott hierna deed was in die bange dagen een uniek staaltje van dapperheid en trouw tonen aan de Republiek. Hij weigerde en liet daarbij aan de bisschop weten dat er in Bourtange voor hem 200.000 kogels lagen te wachten indien hij het beleg niet opbrak. Na enkele dagen van beschietingen moest de bisschop in Prott en de fortresse Bourtange zijn meerdere erkennen. Het kostte hem enige moeite om daarna langs Bourtange te geraken met zijn leger, maar het lukte toch en nam in de dagen erna het Huis te Wedde in en de plaats Winschoten.

bronnen: Wiki en http://home.planet.nl/~bouwl003/dutch/detailswest1800.html



Unfortunatly, for some reason or the other I seem to miss the reenactments at the fotress city of Bourtange. Bourtange is linked to the war with the Munster Bishop twice.

The city of Groningen was relatively difficult to reach from land. Large parts of the east of the province were inaccessible because of the swampy terrain and the few raods were guarded by fortresses like Coevorden in the Province of Drenthe, near the border with the Province of Groningen, and the fortress of Bourtange, near the town of Winschoten.

In 1668 the Bishop attacked the Provinde of Groningen for the first time. Part of his troops entered the county of Westerwolde, initially without any problems. To attack Bourtange from the West the Munster troops made camp near the small village of Jipsinghuizen, with about 1800 men. An army of 600 foot and 50 horsemen managed to suprise this camp and chased the enemy from the village. The Bishop's campaign started late, in september, there was a lot of rain and this was one of the causes his campaign failed. Bourtange could not be taken en the retreat through the marshy terrain was a disaster.

As the Bishop's position wasn't getting better he allied with Louis XIV in his war with the Dutch Republic. This time he managed to rally an army of 25.000 men.

The march to the city of Groningen


After taking several cities and fortresses in the the province of Overijssel, the army of the Bishop attacked the citadel of Coevorden on July 7th, coming from Bentheim. After a few days, the city surrendered and the army marched to Bourtange. Panic ensued as Coevorden was supposed to be one of the best defended fortresses. Fact was though, that the fortresses were not led by military but by the inexperienced sons of the mayor. Also the Bishop was clever enough, when he could not win in an outright battle to take a city by bribery or treason. Unfortunatly for him, the Bourtange fortress was defended by Captain Bernard Johan Prott, an experienced veteran.

On july 11th 1672 the Munster Commander Heinrich Martel claimed the fortress in name of the Bishop. Captain Prott and his men refused to surrender. Martel tried to negotiate a surrender under 'schone conditien', 'nice conditions' being 200.000 guilders for Prott and his men, and as a bonus land and a noble rank in Westfalen.

Prott showed an act of bravery and loyalty to the Republic: he refused the offer and told the Bishop there were 200.000 bullets waiting for him if he refused to leave. After several days of shooting the fortress and the troops proved to much for him. It took a lot of trouble to bypass the fortress, next the Bishop's troops took the small castle of Wedde and the town of Winschoten.

Captain Prott:

1672

Toen mijn familie naar een dorp onder Groningen ging verhuizen waren er een aantal dingen die duidelijk anders waren dan het Friese stadje waar ik eerder woonde. De winkels waren in Groningen op maandag dicht en op 28 augustus was er een vrije dag met feest 'in Stad.'

Dat feest had te maken met het 'Ontzet van Groningen' in 1672, waarbij volgens de verhalen (en Wikipedia) de dappere Groningers onder leiding van Graaf Rabenhaupt de invallende Munstersen versloegen, wat weer een lichtpuntje was in het rampjaar dat de Republiek was overkomen. Immers, werd de Republiek niet vanuit drie kanten belaagd? En hield de stad het niet lang vol onder de bombardementen van Jan van Galen, die smadelijk afdroop?

Toen ik in 1987 samen met een aantal vrienden een wargamevereniging oprichtte, koos ik dan ook de naam Rabenhaupt, en ik was als ere-lid zeer blij met de maquette die werd gemaakt door leden van de vereniging van het beleg van Groningen. Deze maquette bevindt zich nu in depot van het Legermuseum in Delft.

Het jaar 1672 geldt als rampjaar maar het was eigenlijk niets vergeleken met de ellende die voor Europa volgen zou, waarbij de Republiek relatief ongeschonden uit is gekomen qua oorlogsgeweld, dit in tegenstelling tot de Spaanse Nederlanden. Hoewel men kan zeggen dat de Republiek diverse oorlogen won, door de grote financiele inspanningen betekende het toch het einde van de Republiek en het midden van de 17e eeuw, met een opmaat naar de tijd van de Patriotten. Prof Dr. Zwalve, mijn docent Rechtsgeschiedenis kenmerkte die latere tijd weinig elegant als die van een 'Bananenrepubliek'.

Terug naar de 17e eeuw. Hoewel mijn interesse daar in eerste instantie niet bij ligt, was de nieuwe reeks van Mark Copplestone:



toch weer eens reden om me weer in deze tijd te verdiepen, met natuurlijk uitstapjes nar verder verleden en heden.

Gevonden op de weblog van Gelkinghe, een feldwebel van Rabehaupt:




When my family moved to a small village onder the city of Groningen, I noticed there were some things quite different from the small Frisian town I used to live. For instance, on Mondays all the shops were closed, and August 28th was a day off in Town. (As Groningen is the largest city between Utrecht and Bremen, Groningen is called Stad, or Town without the 'the' in front of it!)

The celebrations had to do with the relief of the Siege of Groningen of the Cologne and Munster troops in 1672, which was a well needed succes in the disaster year 1672, in which the Dutch Republic was attacked on three fronts. The brave people of the City defied the bomb throwing Bishop, led by Count Rabenhaupt. According to stories and Wikipedia of course.

In 1987 I founded with some friends a wargame club, and I chose the name Rabenhaupt. As an honorary member, (I am not active in the club for a variety of reasons), I was very pleased with the maquette of the siege in 15mm, which is now in the Dutch Army Museum in Delft.

The year 1672 is knowm in Dutch History as the 'disaster year', but it turned out to be that future events were even worse for Europe. The Dutch Republic remained relativly unharmed, which can not be said for the Spanish Netherlands, which became the battlefield for another 40 years. The Republic did quite well, but the financial strain was too much and led to the demise of the Republic in the mid 18th century, (Dr Zwalve, my professor in History called the Republic a 'Bananarepublic!) which led again to the Patriots and eventually the Batavian Republic.

Mark Copplestone's new 25 mm range started this all, so it's time to get the books from the shelves, with the usual sidesteps to past and present.

The man in red BTW, is supposed to be a 1672 era Feldwebel, from the troops of Rabenhaupt. (Thanks to the Gelkinghe weblog)